تعمیر دینام – تهران مدرن

چه زمانی نیاز به تعویض و تعمیر دینام خودرو داریم؟ دینام یا ژنراتور (Alternator) خودرو از اجزای مهم سیستم برق ماشین است که وظیفه شارژ کردن مجدد باتری را دارد. دینام با تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی، باتری خودرو را به طور مداوم و پیوسته شارژ می‌نماید و از دشارژه شدن آن جلوگیری می‌کند.

سیستم برق‌رسانی خودرو در قسمت‌های مختلف کاربرد دارد. از چراغ و ضبط و کولر گرفته تا جرقه زدن مداوم شمع ها برای عملیات احتراق در سیلندر در صورت خراب شدن دینام، باتری پس از مدت کوتاهی دشارژ (تخلیه از انرژی) شده و در نتیجه موتور خاموش می‌گردد.

از این رو شناخت مشکل سیستم برق خودرو و اینکه در چه شرایطی مشکل از دینام می‌باشد، حائز اهمیت است. قابل ذکر است که خرابی و نیاز به تعویض یا تعمیر دینام، یک مشکل و اتفاق متداول برای رانندگان است. با ما همراه باشید تا دلایل خرابی دینام خودرو و تشخیص تعمیر یا تعویض آن را بررسی نماییم.

دینام معمولاً در جلوی موتور نصب شده و از طریق تسمه‌ای به نام تسمه‌ دینام، انرژی میکانیکی چرخشی را از موتور و میل ‌لنگ دریافت می‌کند. با چرخش روتور درون دینام و یک فرآیند الکترومغناطیسی و به کمک روتور و استاتور، انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی تبدیل شده و این انرژی مستقیماً وارد باتری می‌شود. این عمل به طور پیوسته انجام می‌گیرد تا باتری به طور دائم شارژ باشد و انرژی الکتریکی لازم برای قسمت‌های مختلف خودرو از جمله موتور را تأمین نماید.

لازم به ذکر است که به دلیل ماهیت عملکرد دینام، برق خروجی از دینام بصورت متناوب (AC) می‌باشد. اما از آنجا که باتری با برق مستقیم (DC) کار می‌کند، یک دیود یکسوساز AC به DC در مسیر سیم اتصال دینام به باتری قرار می‌گیرد.

مهمترین اجزای یک دینام، استاتور و روتور می‌باشد. استاتور، مجموعه‌ای از سیم‌پیچ‌های مغناطیسی ثابت می‌باشد. روتور سیم‌پیچی متحرک چرخان می‌باشد که انرژی مکانیکی و چرخش خود را از تسمه دینام دریافت می‌کند. جاروب، وظیفه معکوس سازی مداوم جهت قطب‌های روتور را پس از هر نیم‌دور چرخش به عهده دارد. بدین ترتیب، برق متناوب (AC) تولید می‌شود.

آفتامات (رله ولتاژ) یکی از اجزای مهم دینام است که بصورت یک هسته آهنی با چندین دور سیم‌پیچ می‌باشد و به طور کلی نقش رگولاتوری را ایفا می‌کند. از وظایف آفتامات می‌توان به کنترل و تنظیم ولتاژ خروجی از دینام، کنترل و تنظیم شدت جریان و جلوگیری از دشارژه شدن باتری توسط دینام در زمان خاموش بودن خودرو اشاره کرد.

همچنین آفتامات مانع از شارژ باتری پس از پر شدن آن می‌گردد. خرابی آفتامات در دینام خودرو شایع بوده و می‌توان با تعویض آن، از تعویض کل دینام با هزینه بیشتر جلوگیری کرد.

همانگونه که ذکر شد، در صورت خرابی دینام، باتری شارژ نشده و به فاصله کوتاهی خالی شده و موتور خاموش خواهد شد. بهترین روش برای تشخیص خرابی دینام اینست که در حالیکه ماشین روشن است، یکی از قطب‌های باتری را قطع کنید. اگر ماشین سریع خاموش شد، دینام خودرو خراب است. همچنین کم‌نور بودن چراغ‌ها، ضعف در استارت خوردن و نیز روشن شدن چراغ خطر دینام نیز می‌تواند دلیلی بر عملکرد ضعیف یا دارای اختلال دینام باشد.

متاسفانه اگر خودرو نتواند روشن شود، نمی‌توان خرابی دینام را به طور یقین تشخیص داد. اگر چه یک کارشناس ماهر می‌تواند با بررسی چشمی تا حدودی خرابی و نیاز به تعمیر یا تعویض آن را تا حدودی تشخیص دهد. همچنین اگر در جلوی موتور ماشین بوی سیم سوخته استشمام نمودید، ممکن است ناشی از خراب شدن دینام باشد.

گرمای زیاد یکی از عوامل خرابی دینام بوده که باعث تعویض یا تعمیر دینام خودرو می‌گردد. جنس بدنه دینام عمدتاً از آلومنیوم است که باعث انتقال سریعتر گرما شود. به همراه پروانه خنک کننده دینام، در قسمت‌های مختلف بدنه، دریچه‌هایی وجود دارد که وظیفه انتقال گرما به بیرون آن را به عهده دارد.

فشار زیاد به موتور و استفاده مداوم از کولر که باعث کار کشیدن بیش از حد از دینام می شود، استهلاک این قطعه را به شدت افزیش داده و احتمال خرابی آن را سرعت می‌بخشد. به طور کلی مهمترین علل خرابی دینام به شرح زیر می‌باشد.

خرابی بوش بلبرینگ دینام
چسبیدن پلاتین شارژ آفتامات به بدنه
چسبیدن پلاتین قطع و وصل دینام (در زمان خاموشی)
چسبیدن سیم‌پیچ‌ها (روتور و استاتور) به بدنه
سوختن و خرابی اتصالات
خراب شدن و سوختن روتور و استاتور در نتیجه گرمای زیاد و شارژ بیش از حد
پوسیدگی، شل شدن یا خرابی تسمه تایم دینام
خراب شدن فیوزهای مربوط به دینام و سیم‌کشی‌ها
تمام شدن ذغال دینام

در بسیاری موارد که خرابی‌های دینام جزیی بوده و سیم پیچ‌های اصلی، دچار آسیب جدی نشده باشد، می‌توان دینام را تعمیر نمود. از جمله این خرابی ها و اشکالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

خرابی تسمه تایم که با تعویض آن مشکل برطرف می‌گردد
خرابی فیوزها و سیم اتصالات
تمام شدن و از بین رفتن ذغال (با تعویض ذغال نو برطرف می‌شود)
خرابی آفتامات (قطعه آفتامات تعویض گردد)

اما در صورت خرابی روتور و استاتور و استهلاک کلی مجموعه، احتمالاً مجبور به تعویض کل دینام باشیم. در نظر داشته باشید دینام خودرو در بسیاری موارد به صورت تدریجی خراب می‌شود و در صورت رسیدگی به موقع و جلوگیری از گرما و کار بیش از حد آن، می‌توان خرابی کل دینام و نیاز به تعویض را به تعویق انداخت.

با اقدمات زیر، عمر دینام افزایش یافته و خیلی دیرتر نیاز به تعمیر یا تعویض آن خواهید داشت:

عدم استفاده از کولر به مدت طولانی (استراحت دادن و وقفه دادن)
عدم استفاده از کولر در سربالایی‌های پرشیب که فشار زیاد به موتور وارد می‌شود.
خاموش کردن چراغ در موارد غیرضروری
بررسی سلامت سیستم خنک‌کننده موتور و عدم استفاده از خودرو در دمای خیلی زیاد
استفاده از باتری سالم و مرغوب و با توان بیشتر
بررسی دوره‌ای تسمه دینام (شل نبودن و پوسیده نبودن)
در صورت شنیدن صدای غرغر یا جیغ در موتور و همچنین استشمام بوی سوخته، سریعاً موضوع را بررسی نمایید. برخی از این موارد صدا و بوی نامتعارف مربوط به دینام می‌باشد. در صورت اتصال اجزای دینام و پلاتین‌ها به بدنه و نیز مشکل در تسمه دینام و سیم‌ها و اتصالات و تعمیر آن می‌توان از خرابی کلی و نیاز به تعویض کامل دینام جلوگیری نمود.